Türkiye, bölgesel liderlik için Ukrayna ve Rusya arasında sessizce konumlanıyor

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 3 Şubat 2022'de Ukrayna'ya yaptığı ziyaret, Ukrayna ve Rusya arasında olumlu bir pozisyon oluşturmaya yönelik son çabasıydı. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yaptığı ziyaretten üç önemli sonuç çıkarılabilir.

Her şeyden önce ziyaret öncelikle Ukrayna veya Rusya ile değil, Türkiye ve çıkarları ile ilgiliydi. Ankara, Ukrayna ile kesinlikle Türk şirketlerine Ukraynalı şirketlerden daha fazla fayda sağlayacak çok karlı bir serbest ticaret anlaşması sağladı. Uzun menzilli taktik Bayraktar TB2 sistemini ortaklaşa üretmek, Türk İHA markasını daha da tanıtmak ve diğer pazarlara genişletmek için Ukrayna'da yeni bir İHA üretim fabrikası kurulacak.

Ziyaret ayrıca Erdoğan'a, arabuluculuk çabaları ve Ukrayna ile Rusya arasındaki gerilimi azaltmayı amaçlayan barış girişimleri hakkında kamuoyu önünde konuşma fırsatı verdi. Çabalarının başarılı bir şekilde sonuçlanması, Türkiye'nin çatışmalarda arabuluculuk yapabileceğini ve bölgesel gelişmelerde daha aktif bir rol oynayabileceğini gösterecektir.

İkincisi, Rusya ile Ukrayna arasında silahlı bir çatışma olması durumunda Türkiye'nin taraf tutması pek olası değildir. Kendisini böyle bir krize sokmak, Karadeniz bölgesindeki ticareti bozabileceği ve Batı yaptırımlarının güçlendirilmesi durumunda Türkiye'nin Rusya ile ticari bağları için ek sorunlar yaratabileceği için Türkiye'nin ekonomik ve güvenlik çıkarlarına aykırı olacaktır.

Üçüncüsü, Ukrayna ve Türkiye arasındaki ilişki kesinlikle uzun vadeli, ancak bazı açılardan sınırlı ve durumsaldır. Türkiye, Ukrayna'yı bölgede Rusya'ya karşı potansiyel bir karşı ağırlık, Rusya'nın Karadeniz bölgesi üzerindeki jeopolitik nüfuzunu radikal bir şekilde genişletmesine karşı bir engel olarak görüyor. Ukrayna, Türkiye'yi, Ukrayna'nın askeri yeteneklerini artırabilecek, Kırım ile ilgili sorunların uluslararası arenada gündeme getirilmesine yardımcı olabilecek ve dış ticarete önemli ölçüde katkıda bulunabilecek güçlü bir alternatif ortak olarak görmektedir.

Ancak, iki ülkenin kendi sınırları var ve bu da ilişkiyi etkiliyor. Ukrayna Batı ile yakın bağlara sahipken, Türkiye NATO üyesi olmasına rağmen kendisini Batı ve Doğu arasında ayrı bir siyasi güç merkezi olarak konumlandırmaya çalışıyor.

Erdoğan'ın politikaları Batı'da sık sık eleştirildi ve Ankara'yı Batı ittifaklarından uzaklaşmaya ve daha pragmatik, Türkiye merkezli çok yönlü bir bölgesel gündeme doğru sürükledi.

Aynı zamanda, Türkiye'nin Rusya ile de aynı derecede yakın bağları var, Ukrayna uğruna kaybetmek ya da feda etmek istemiyor. Türkiye ve Rusya kesinlikle dost veya müttefik değiller, ancak yıllar içinde Suriye'den Güney Kafkasya'ya kadar farklı bölgesel oyun alanlarında benzersiz ve istikrarlı bir dizi anlaşma ve karşılıklı anlayışa ulaşmayı başardılar.

Farklılıklarına rağmen müzakere etme ve diyaloğu sürdürme yetenekleri hem Ankara hem de Moskova için çok önemlidir. Erdoğan'ın, Kiev ile Moskova arasındaki güç dengesini değiştirmeye yetecek kadar Ukrayna'nın arkasına önemli miktarda askeri destek vererek Putin'i kışkırtması pek olası değil.

Yine de Erdoğan'ın Kiev ziyareti, Türkiye'nin bölgesel siyasi varlığını artırmak için yeni seçenekler keşfetmeye hevesli olduğunu gösterdi. Bu, Türk cumhurbaşkanının Ukrayna cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky ile müzakereler sırasında öne sürdüğü arabuluculuk girişiminde açıkça görülüyordu. Türkiye'nin Donbas'taki çatışmada Ukrayna veya Rusya'nın pozisyonunu nasıl yeniden şekillendireceği henüz belirsiz.

Ancak bu arabuluculuk teklifi, Türkiye'nin inisiyatifi Avrupalı liderlerden alması ve bölgesel meselelerde önemli bir rol oynamaya hazırlanan alternatif bir siyasi platform olarak kendisini konumlandırmaya çalışması idemektir. Böyle bir arabuluculuk gerçekleşir ve sonuç verirse Erdoğan'ın imajı daha da yükselecektir.

Bununla birlikte, Rusya-Ukrayna müzakerelerine ilişkin beklentiler ağırlıklı olarak Cenevre'deki Rus-ABD görüşmelerinin sonucuna bağlı. Putin, Ukrayna konusunda ABD ile bir uzlaşmaya varıp varmayacağını umursuyor. Bu nedenle, Erdoğan'ın arabuluculuğu aracılığıyla Zelenskiy ile doğrudan görüşme isteği, Ukrayna ve Minsk anlaşmaları da dahil olmak üzere Başkan Biden ile ulaşabileceği her türlü anlaşmaya göre durum şekillenecektir.

Rus ve Amerikan delegasyonları arasındaki Cenevre “güvenlik diyaloglarının” son turu, iki tarafın aslında Ukrayna ile ilgili belirli konularda ve Minsk anlaşmalarının uygulanması konusunda uzlaşabileceğini gösteriyor.

Bu bağlamda, Rusya, Türkiye'ye kendisini önemli bir bölgesel muhatap olarak konumlandırma, tarafları bir araya getirme ve etkili bir ülke olarak hizmet etme yeteneklerini sergileme şansı vererek, Ukrayna liderliğiyle İstanbul veya Ankara'da doğrudan görüşmeler yapmayı kabul edecek.

Washington merkezli Wilson Enstitute'de yayımlanan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.